گرد و غبار معضلی که سالهاست بسیاری از استانهای کشور از جمله تهران را درگیر خود کرده است، دغدغهای که بهرغم اعلام راهکارها در این زمین به سرانجام نرسیده است. اکنون اما متولیان امر از راهحلی جدید دراین باره سخن گفتهاند.فعال شدن کانونهای تولید گرد و غبار در جنوب و جنوب شرق استان تهران، موضوعی است که موجب شد تا چندی پیش کیومرث کلانتری، دبیر کارگروه کاهش آلودگی هوای تهران نسبت به وقوع پدیده گرد و خاک در تهران هشدار داد. کانونهایی که گفته میشود در جنوب و جنوب شرق استان و در شهرستانهای ورامین و پیشوا قرار دارد و جزو منطقه حفاظت شده کویر نیز بهشمار میرود. توسعه صنایع آببراین درحالی است که بهنظر میرسد مشکل ریزگردها به دغدغهای پایدار در استان تهران تبدیل شده و در کنار آلودگی هوا سلامت ساکنان این منطقه از کشور را با خطر جدی روبرو کرده است. آنچه که یک سوی ریسمان دلایلش به افزایش میزان تبخیر آب به دلایلی مانند استفاده بیرویه از آب در کشاورزی، توسعه صنایع آببر مانند فولاد و افزایش میزان احداث سدها گره خورده است. این موضوع باعث شده است به تدریج کانونهای گرد و غبار در اطراف شهرها تشکیل شود. به این موارد باید معادن شن و ماسه را نیز اضافه کرد که از عمدهترین دلیل ایجاد ریزگرد و غبار محلی از نواحی غرب تهران بهشمار میرود. هرچند که نباید از کانونهای تولید ریزگرد در خارج مرزهای ایران نیز غافل شد. بهرهگیری از یک فناوری جدیدبا این وجود بهرغم اظهارات متولیان امر در سازمانها و نهادهای مسئول در این حوزه از جمله سازمان محیط زیست به عنوان اصلی ترین متولی در این زمینه، هنوز نه تنها این معضل پابرجاست بلکه هر روز نیز شاهد شدت گرفتن آن هستیم. ضمن بهنظر میرسد اینکه در چند سال گذشته فعالیتی چندانی نیز درخصوص مهار کانونهای داخلی گرد و غبار صورت نگرفته است. شرایطی که شاید موجب شده اکنون نعمت اله ترکی، رییس سازمان مدیریت وبرنامه ریزی استان تهران عنوان کند؛ این سازمان با بهرهگیری از فناوری جدید برای مقابله با ریزگردهای پایتخت به این مبحث ورود کرده است تا طرح پژوهشگاه ملی ژنتیک برای مقابله با ریزگردهای جنوب پایتخت به عنوان جدیدترین اقدامل در این زمینه شکل عملیاتی به خود گیرد. تثبیت زیستی خاک براین اساس جلسهای برای بررسی طرح «تثبیت زیستی خاک با هدف مهار ریزگردها» در تهران میان سازمان مدیریت وبرنامهریزی استان تهران و پژوهشگاه ملی ژنتیک برگزار شد تا این طرح در قالب اجرایی پیش رود. آنچه که طبق اظهارات رییس سازمان مدیریت وبرنامه ریزی استان تهران در آن مقرر شد تا این سازمان بهعنوان ناظر طرح تثبیت زیستی خاک و ادارات کل محیط زیست و منابع طبیعی به عنوان مجری طرح و تامین کننده مالی، همچنین ارگانهایی همچون محیط زیست، منابع طبیعی در این طرح وارد عمل شوند. البته باید گفت کار بررسی طرح سال گذشته به پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری سپرده و در نتیجه این پژوهش، فناوری «سیمان زیستی» برای جایگزین کردن روشهای گذشته انتخاب شد. تکنولوژی جدیدی که گفته میشود در تثبیت زیستی خاک موثر بوده و عارضه جدیدی برای محیط زیست و منابع طبیعی ایجاد نمیکند. اجرای آزمایشی د رتهران البته این ایده قرار است در ابتدا به شکل آزمایشی در چند نقطه استان تهران از جمله ملارد عملیاتی شود. همچنین پیشنهاد شده است این طرح در استانهای خوزستان و سیستان و بلوچستان با توجه به وجود حجم بالای ریزگرد در این مناطق هم اجرایی شود. چند انتقاد مهم از راهکار مالچ پاشیاین درحالی است که طبق اظهارات ترکی در گذشته برای تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش آن از روش مالچ پاشی استفاده میشد. راهکاری که البته هزینه بالای آن در کنار افزایش ضریب حرارتی خاک، از معایب مهمی بود که باعث شد تا برخی صاحبنظران و کارشناسان از آن انتقاد داشته باشند، ضمن اینکه گفته میشد موجب از بین رفتن جانوران و گیاهان عرصه، ایجاد بوی تعفن، سرطانزایی، اتلاف آب و نفوذ ناپذیر شدن خاک میشود، ضمن اینکه عمر مالچ نیز کوتاه است. براین اساس مقرر شد تا طرحی برای جایگزینی روشهای بی اثر گذشته انتخاب شود. اکنون اما اینکه این طرح بودجه تعریف شدهای دارد یا اینکه ساکنان این استان باید امیدوار باشند تا در چه بازه زمانی این مهمانهای ناخوانده از محل زندگی آنها رخت سفر بربندند موضوعی است که شاید نیاز به صحبتهای کارشناسانه بیشتری دارد، همچنین با توجه به موفق نبودن برنامههایی که تا امروز در این زمینه اجرایی شده است، میطلبد تا این موارد هرچه زودتر مورد بررسی و اجرایی شدن قرار گیرد.